Вадаемы Беларусі

Ва ўмовах Беларусі значная група (больш 30%) рэкрэацыйна-турысцкіх зон і курортных аб'ектаў рэспубліканскага значэння фармуецца на базе азёрных сістэм, каля 30% - на вадасховішчах і каля 40% - на буйных рэках.
Размяшчэнне Беларусі ў зоне дастатковага ўвільгатнення, асаблівасці геалагічнай будовы і рэльефу абумовілі развіццё густой гідраграфічнай сеткі, уключаючай шматлікія рэкі, ручаі і азёры. Будаўніцтва на тэрыторыі Беларусі каналаў, вадасховішчаў і сажалак яшчэ больш павялічыла яе гушчыню.

Рэкі Беларусі.
У Беларусі налічваецца 20,8 тысяч рэк, іх агульная даўжыня складае 90,6 тыс. км. Як па працягласці, так і па колькасці пераважаюць малыя рэкі (даўжыня да 100 км.) і ручаі (даўжыня да 10 км.) – яны складаюць 93% ад агульнай колькасці і 53% ад агульнай даўжыні ўсіх рэк. Сярэдніх рэк, даўжынёй ад 101 да 500 км, у Беларусі 42 (0,2% ад агульнай колькасці ўсіх рэк ). І толькі 9 рэк маюць даўжыню больш 500 км. Гэта Бярэзіна (працякае цалкам па тэрыторыі рэспублікі), Нёман, Вілія (бяруць свой пачатак на тэрыторыі Беларусі), Заходняя Дзвіна, Днепр, Сож, Прыпяць, Гарынь і Заходні Буг (транзітныя).
Вялікая колькасць малых рэк тлумачыцца тым, што па тэрыторыі Беларусі праходзіць Чарнаморска-Балтыйскі водападзел. Водападзел працягваецца праз паўночна-заходнюю ўскраіну Палесся, па Капыльскай градзе, Мінскагаму і Аршанскаму ўзвышшу. 57% тэрыторыі Беларусі адносіцца да басейна Чорнага мора (Днепр з Прыпяццю, Бярэзіной і Сожам), а 43% — Балтыйскага (Нёман, Заходняя Дзвіна, Заходні Буг, Ловаць).
Найбольш распаўсюджаныя раўнінныя малыя рэкі працякаюць у адносна неглыбокіх добра распрацаваных шырокіх далінах з спадзістымі схіламі. Для іх характэрна звілістае рэчышча з чаргаваннем плесаў і перакатаў, невялікія нахілы воднай паверхні, павольнае цячэнне. У межах узвышшаў даліны рэк больш выразныя, цячэнне становіцца болей імклівым. Месцамі, асабліва ў вярхоўях, такія рэкі працякаюць у ярах. На поўдні Беларусі шмат рэк, якія праходзяць праз балоты або маюць забалочаныя ўчасткі ў складзе свайго вадазбору. На поўначы краіны значную частку складаюць рэкі, якія бяруць свой пачатак у азёрах або працякаюць праз іх.
Рэчышчы характэрных для Беларусі раўнінных і нізінных рэк звычайна звілістыя, месцамі падзеленыя на рукавы. На ўзвышшах рэчышчы больш выразныя, без рукавоў і пратокаў. З рачных наносаў у іх фармуюцца перакаты, косы, выспы, мелі і пляжы. На поўначы Беларусі рэчышчы звілістыя, неразгалінаваныя. Іх шырыня ў асноўным складае 10 – 20 м, у ніжніх плынях – 30 – 50 м. Шырыня буйных рэк звычайна складае 80 – 120 м, месцамі да 300 – 500 м. Глыбіня ў асноўным вагаецца ад 0,5 да 1 м, у плесах – ад 2 да 4 м, месцамі да 8 м. Дно такіх рэк часцей за ўсё пяшчанае і пяшчана-глеістае, на паўночным захадзе месцамі камяністае і парожыстае. На поўдні нашай краіны рэчышча рэк звілістыя, разгалінаваныя, часта сустракаюцца старыцы, пратокі, меліярацыйныя каналы. Шырыня рэчышча вагаецца ад 5 – 10 м у вярхоўях да 20 – 40 м у ніжнім цячэннi, месцамі да 60 – 80 м. Глыбіні змяняюцца ад 0,1 – 0,3 м да 7 м у асобных месцах. Часта сустракаюцца нізкія пяшчаныя выспы.
Даліны рэк займаюць амаль 10% тэрыторыі Беларусі. На поўдзень ад мяжы апошняга абледзянення сучасныя даліны рэк шырокія, адносна дробныя, звычайна асіметрычныя. Самыя маладыя даліны – у Беларускім Паазер'і. Яны звычайна глыбокія (20 – 30 м) і адносна вузкія, месцамі каньенападобныя, з стромкімі схіламі, поймы вельмі вузкія або наогул адсутнічаюць.
Сярэдняя хуткасць цячэння вялікіх і сярэдніх рэк Беларусі – 0,5 – 0,7 м/с, на перакатах да 0,8 – 1,5 м/с, на плесах да 0,1 – 0,3 м/с, на парожыстых участках малых рэк – больш 1,5 м/с. Максімальныя хуткасці назіраюцца падчас разводдзя і паводкі, мінімальныя – у межань.
Асноўная крыніца жыўлення рэк – атмасферныя ападкі. Для рэжыму рэк Беларусі характэрна выразнае вясновае разводдзе і параўнальна ўстойлівыя летня-восеньскія і зімовыя межані, якія часам перарываюцца паводкамі ад дажджоў улетку і падчас адліг узімку.
Узімку рэкі замярзаюць на 80 – 140 сутак. Замярзанне пачынаецца пры тэмпературы паветра ніжэй 0°С у другой дэкадзе лістапада з поўначы на поўдзень і паўднёвы захад. Таўшчыня лёду на рэках на поўначы і паўночным усходзе складае 29 – 64 см, на захадзе і паўднёвым захадзе – 22 – 57 см, на поўдні – 17 – 45 см. Амаль усюды бывае вясновы крыгаход. У асобныя суровыя зімы некаторыя рэкі могуць прамярзаць да самога дна, але гэта нехарактэрная для Беларусі з'ява.
Сярэднемесячная тэмпература вады ў рэках у ліпені складае 19 - 22 °С (у асобныя дні – да 27°С) з максімумам у 16 – 18 гадзін, мінімумам у 6 – 8 гадзін.

Характарыстыка рэк Чарнаморскага басейна.
Рэкі Беларусі ўтвараюць наступныя рачныя басейны: Дняпра, Прыпяці, Заходняй Дзвіны, Нёмана, Заходняга Буга, Віліі і Ловаці.
Самы вялікі па плошчы рачны басейн утварае Днепр са сваімі прытокамі. На тэрыторыі рэспублікі ён займае амаль 64 тыс. км². Днепр - самая вялікая рака Беларусі. Яна бярэ пачатак на Валдайскім узвышшы ў Расіі (Твярская вобласць) і нясе свае воды ў Дняпроўскі ліман Чорнага мора на Ўкраіне. Пры агульнай даўжыні р. Днепр 2145 км, у сярэднім цячэнні на працягу 700 км яна працякае па тэрыторыі Беларусі, дзе прымае свае асноўныя прытокі — рэкі Прыпяць, Сож і Бярэзіна.
Прыкладна да Шклова Днепр цячэ ў вузкай даліне з высокімі стромкімі берагамі. Схілы даліны ракі вышынёй 12-35 м, прарэзаны логамі, далінамі прытокаў і асушальных каналаў. Ніжэй даліна паступова становіцца шырэй, а рэчышча звілістым, з шматлікімі лукавінамі, перакатамі. Ніжэй вусця р. Друць берага Дняпра пачынаюць прымаць палескі выгляд. У пойме павялічваецца колькасць невялікіх азёр-старыц. Шырыня ракі складае ад 15 - 120 м у яе верхнім цячэнні на тэрыторыі Беларусі да 800 - 1500 м на мяжы з Украінай. Вясновае разводдзе доўжыцца 2 - 2,5 месяца, і падчас яго ўзровень вады звычайна паднімаецца на 4 - 6 м і больш.
Буйнейшыя правыя прытокі Дняпра - Друць і Бярэзіна, левы - Сож. Практычна ўся рака суднаходная, на ёй шмат рачных прыстаняў і 2 порта - у Магілёве і Рэчыцы.
Другі па памерах рачны басейн у межах Беларусі утварае Прыпяць. Плошча вадазбору ракі ў межах краіны трохі менш 53 тыс. км². Рака бярэ пачатак на захадзе Украінскага Палесся (Валынская вобласць) і з захаду на ўсход перасякае Палескую нізіну. На тэрыторыі Беларусі яе працягласць 500 км. Рачная сетка складаецца з 10.5 тыс. рэк і ручаяў, уключаючы вадацёкі даўжынёй меней 10 км. Агульная даўжыня рачной сеткі звыш 47 тыс. км. Ручаі складаюць 93% ад агульнага ліку вадацёкаў, і іх сумарная даўжыня роўная амаль 55% даўжыні ўсёй рачной сеткі. Асноўныя прытокі р. Прыпяць: рэкі Піна, Ясельда, Бобрык, Цна, Лань, Случ, Пціч, Трэмля, Іпа, Стохад, Стыр, Гарынь, Сцвіга, Убарць, Славечна. Прыпяць з'яўляецца самым паўнаводным прытокам Дняпра, у які ўпадае за межамі краіны.
Пойма ракі шырокая і моцна забалочаная, з вялікай колькасцю старыц і пратокаў. На павышаных участках сустракаюцца поймавыя дубравы. Пойма шырокая ад 1 - 2 да 16 - 18 км. Месцамі шырыня поймы дасягае 30 км. Рэчышча р. Прыпяць на ўсім працягу звілістае, у шматлікіх месцах разгалінаванае, меандрыруе. Толькі ніжэй г. Мазыр у межах канцова-марэнай грады рэчышча прамое без рукавоў і старарэччаў. Рэчышча паступова пашыраецца ад 40 - 60 м у вярхоўях да 200 - 300 м на мяжы з Украінай. Берагі Прыпяці ў асноўным спадзістыя, на ізлучынах месцамі абрывістыя. Дно пераважна пяшчанае, таму мутнасць ракі невялікая. Увесну ўзровень вады паднімаецца невысока, звычайна на 2 - 3 м, але затапляецца вялікая тэрыторыя. Вясновае разводдзе доўжыцца каля 3 месяцаў. Прыпяць на ўсёй тэрыторыі Беларусі суднаходная. На ёй размешчаны порты Пінск і Мазыр, а таксама шматлікія рачныя прыстані.

Характарыстыка рэк Балтыйскага басейна.
Паўночна-заходнюю частку Беларусі займае басейн Нёмана. Па агульнай даўжыні Нёман уступае толькі Дняпру і Заходняй Дзвіне. У межах Беларусі ён працягнуўся на 459 км. Плошча вадазбору складае каля 35 тыс. км². Рака бярэ пачатак на Мінскім узвышшы — ва Уздзенскім раёне, далей працякае сярод маляўнічых лясных ландшафтаў.
У верхнім цячэнні ракі пойма шырокая (2-4 км), багатая старыцамі. На сярэднім участку, ад вусця р. Котра на поўнач да р. Вілія даліна ракі параўнальна глыбокая і вузкая, дно рэчышча камяністае, месцамі ўтварацца парогі і перакаты. На ніжнім участку, пасля ўпадзення р. Вілія, рэчышча выпростваецца і пашыраецца амаль у два разы. Дно яго становіцца пяшчаным, рака мае шмат астравоў. У цэлым шырыня даліны р. Нёман пераважна складае 1-4 км.
Шырыня рэчышча ў вярхоўях складае 35-40 м, ніжэй па цячэнні павялічваецца да 90 м, ніжэй, да ўпадзення р. Шчара, да 120-150 м і ў ніжнім цячэнні — 180-380 м, месцамі да 640 м.
Гідраграфічная сетка найболей развітая на левабярэжжы. У цэлым для басейна р. Нёман характэрна густая рачная сетка. Ад вытока да вусця рака прымае каля 180 прытокаў. Буйнейшыя правыя прытокі Нёмана - Вілія, Заходняя Бярэзіна, Дзітва, Котра, левыя - Шчара і Зэльвянка.
Паўночныя раёны Беларусі ахоплівае басейн ракі Заходняя Дзвіна, плошча якога ў межах краіны перавышае 33 тыс. км². Басейн амаль супадае з межамі Беларускага Паазер'я і Віцебскай вобласці. Як і Днепр, рака бярэ пачатак на Валдайскім узвышшы, але нясе свае воды ў Балтыйскае мора праз Расію, Беларусь і Латвію. Па агульнай даўжыні Заходняя Дзвіна саступае толькі Дняпру. У межах Беларусі яе даўжыня складае 328 км.
Заходняя Дзвіна працякае пераважна па нізінах: Суражскай і Полацкай. У басейне Заходняй Дзвіны размешчаны шматлікія азёры, большасць з якіх звязаны з ракой сістэмай рэк і пратокаў. Буйнейшыя правыя прытокі - Обаль, Дрыса, левыя - Лучоса, Улла, Дзісна. Рэчышча р. Заходняя Дзвіна шырынёй 120 - 300 м і берагамі вышынёй 10 - 40 м характарызуецца вялікай колькасцю пяшчаных высп, перакатаў і парогаў. Даліна мае трапецападобную форму, у в. Руба (Віцебскі раён) - каньенападобную. Шырыня, у асноўным, складае 3 - 4 км, месцамі да 10 - 15 км. У будове даліны вылучаюцца пойма і дзве надпоймавыя тэрасы. Шырыня поймы звычайна да 300 - 500 м.
Суровы клімат і асаблівасці будовы даліны Заходняй Дзвіны абумовілі найболей працяглы перыяд з лёдавымі з'явамі і самы высокі ўздым узроўня вады падчас вясновага разводдзя (9 - 12 м). На ўсім працягу рака суднаходна.
На паўночным усходзе Беларусі знаходзіцца невялікі рачны басейн ракі Ловаць. Паўднёва-заходнія раёны займае басейн Заходняга Буга. Гэтая рака бярэ пачатак на схілах Падольскага ўзвышша ва Украіне (Львоўская вобласць), нясе свае воды на межы Беларусі і Польшчы і недалёка ад Варшавы ўпадае ў Віслу. На тэрыторыі Беларусі даўжыня ракі складае 154 км, а плошча басейна каля 11 тыс. км². Шырыня даліны ракі вар'іруе ад 1 - 3 да 7 км і больш. Пойма выяўлена паўсюдна, шырыня яе вагаецца ад некалькіх дзесяткаў метраў да 2 - 4 км пры ўпадзенні рэк Мухавец і Лясная. Рэчышча адносна слаба меандрыруе, шырыня яго складае 50 - 75 м, на асобных участках 200 - 300 м. Асноўныя прытокі ракі на тэрыторыі рэспублікі - рэкі Капаеўка, Мухавец, Лясная, Пульва.

Каналы Беларусі.
Прыналежнасць рэк да розных басейнаў і раўніннасць водападзелаў з даўніх пор спрыялі будаўніцтву суднаходных каналаў. Буйнейшымі сярод іх з'яўляюцца Дняпроўска-Бугскі, Аўгустоўскі, Агінскі, Мікашэвіцкі каналы, Бярэзінская і Вілейска-Мінская водныя сістэмы.
Самым буйным і важным па гаспадарчым значэнні з'яўляецца Дняпроўска-Бугскі канал. Ён злучае раку Піна (прыток Прыпяці) і раку Мухавец (прыток Буга). Цягнецца канал на 196 км, уключаючы каналізаваныя ўчасткі рэк Піна і Мухавец. Будаўніцтва канала вялося ў XVIII - XIX стст., пасля чаго ён неаднаразова аднаўляўся.
Рачныя сістэмы Нёмана і Віслы злучае Аўгустоўскі канал, частка якога размешчана ў Польшчы, а частка - у Гродненскай вобласці. Канал быў пабудаваны ў пачатку XIX ст. Яго агульная працягласць - 102 км, з іх на тэрыторыі сучаснай Беларусі - 22 км. Канал уяўляе сабою сістэму азёр, сажалак, каналізаваных рэк і прытокаў. Пасля будаўніцтва жалезных і аўтамабільных дарог страціў сваё транспартнае значэнне. Польская і беларуская часткі канала адноўлены і выкарыстоўваюцца ў турыстычных мэтах.
Параўнальна нядаўна, у другой палове XX ст., была пабудавана Вілейска - Мінская водная сістэма. Яна злучае рэкі Вілія і Свіслач і ўключае Вілейскае і Заслаўскае вадасховішчы, сістэму каналаў даўжынёй больш 60 км.
Акрамя пералічаных, на тэрыторыі Беларусі пабудавана вялікая колькасць меліярацыйных каналаў. Самы буйны з іх Слаўкавічска-Ямінскі. Агульная даўжыня меліярацыйных каналаў перавышае 150 тыс. км.

Азёры Беларусі.
На тэрыторыі Беларусі больш 10 тысяч азёр. Азёр плошчай 0,1 км² і больш налічваецца 1072, плошчай 10 км² - 20. Самае вялікае па плошчы – возера Нарач (79,6 км²). Да самых вялікіх па плошчы азёраў таксама адносяцца возера Асвейскае (52,8 км²), Чырвонае (40,8 км²), Лукомскае (37,7 км²), Дрывяты (36,1 км²) і інш. Больш за ўсё азёр на поўначы краіны – у Беларускім Паазер'е і на поўдні – у Беларускім Палессі. У асобных раёнах (Браслаўскі, Ушацкі) азёры займаюць 10% тэрыторыі.
Глыбіня азёр змяняецца ад 0,3 м, дасягаючы максімальнага значэння 53,7 м у возеры Доўгае Глубокскага раёна. Каля 40% азёр адносіцца да ліку мелкаводных, з максімальнай глыбінёй меней 5 м, доля азёр з глыбінямі 5-10 м складае 30% і 6% прыходзіцца на вадаёмы з глыбінямі больш 25 м.
Узровень вады ў азёрах на працягу года практычна не змяняецца і звычайна вагаецца ад 1 да 1,5 м, увесну ён павышаецца, узімку і ўлетку паніжаецца.
Улетку мелкаводныя азёры пад уздзеяннем ветра змешваюцца да дна, і вада выграваецца да 18 - 20°С. У глыбокіх азёрах добра выграваецца толькі верхні пласт, у сярэднім пласце тэмпература паніжаецца на 3 - 5°С на кожны метр. Узімку азёры на працягу 4 – 5 месяцаў пакрыты лёдам таўшчынёй 50 - 70 см.
Па хімічным складзе азеры Беларусі адносяцца да прэсных, гідракарбанатна-кальцыевых. Іх агульная мінералізацыя складае 200 – 300 мг/л. Асноўныя складнікі мінералізацыі: гідрокарбанатны іён (НСО³ˉ), іён Са²+, Mg²+, SO4²ˉ, Clˉ. Хларыды і сульфаты сустракаюцца ў невялікай колькасці і павялічваюцца ў выніку гаспадарчай дзейнасці чалавека. Асноўных біягенных рэчываў (злучэнняў азоту, фосфара) у чыстай вадзе вельмі мала. Канцэнтрацыя жалеза ў прыдонных пластах складае 2 – 3 мг/л. Асноўны гідрахімічны паказчык – актыўная рэакцыя вады (рн) – змяняецца ў азёрах ад слабакіслай (6 – 6,5) ва ўмовах балотнага жыўлення ўзімку да шчолачнай (8 – 8,5) у большасці выпадкаў рн складае 7,5 – 8.
Азёры ўтвараюць унікальныя азёрныя ландшафты і водна-балотныя комплексы (азёры балота Ельня, Браслаўскай, Нарачанскай групы, сістэмы р. Дрыса, Выганашчанскае, Асвейскае і інш.), Найбольш унікальныя азёры ўключаны ў сістэму асоба ахоўных прыродных тэрыторый і служаць іх ядром аховы. У межах ахоўных тэрыторый рэспублікі знаходзіцца 255 азёр агульнай плошчай каля 604 км², што складае больш 3,7% ахоўных тэрыторый рэспублікі.
Шматлікія азёры размешчаны блізка адно да аднаго, звязаны пратокамі і ўтвараюць азёрныя групы. Найбольш вядомымі сярод іх з'яўляюцца: Браслаўская група, якая уключае больш 30 азёр агульнай плошчай 113 км²; Нарачанская група з 4 азёр плошчай каля 100 км²; Ушацкая група з 60 азёр плошчай каля 75 км². Усе яны размешчаны на тэрыторыі Беларускага Паазер'я. Катлавіны гэтых азёр часцей маюць ледніковае паходжанне. Азёры паўночнай часткі краіны звычайна маюць добра выяўленыя берагі, стромкія і высокія схілы.

Тыпы ледніковых катлавін:

Падпрудныя. Яны ўтварыліся пад уздзеяннем талых ледніковых вод у паніжэннях паміж марэннымі градамі, маюць круглую або лопасцевую форму і асіметрычныя схілы (азёры Нарач, Асвейскае, Мядзел, Дрывяты, Лукомскае і інш.);
Лажбінныя. Утварыліся ў выніку выпахівання ледніком вузкіх глыбокіх латочын глыбінёй да 80 – 100 м і дзейнасці талых ледніковых вод (Доўгае, Сенно, Сара, Балдук і інш.);
Эварзійныя. Утварыліся ў выніку разбуральнай дзейнасці вады, якая вадаспадам сцякала з ледніка і выбівала невялікія, але глыбокія (25 – 30 м) чашы з стромкімі схіламі і акруглым малюнкам берагавой лініі (Рудакова, Вісяты, Варанец, Светлае і інш.);
Цермакарставыя. Паўсталі на месцы раставання ледніковых лінз падчас адступу ледніка. Яны невялікія і неглыбокія (Лісіцкае, Усомля, Канашы).

Браслаўская азёрная сістэма размешчана ў Браслаўскім раёне на мяжы з Літвой і Латвіяй. Да ліку найбольш буйных, з плошчай болей 1,0 км² адносіцца каля 20 вадаёмаў, агульная іх колькасць дасягае 50. Утварэнне Браслаўскіх азёр звязана з дзейнасцю і адыходам паазерскага ледніка. У асноўным яны размешчаны ў межах Браслаўскага ўзвышша. Асноўным вадацёкам сістэмы з'яўляецца р. Друйка - левы прыток р. Заходняя Дзвіна, якая аб'ядноўвае найболей буйныя азёры. Агульная азернасць яе басейна складае каля 11%.
Нарачанская сістэма азёр агульнай плошчай воднага люстэрка да 100 км² размешчана ў Мядзелскім раёне Мінскай вобласці. Дрэнуецца яна невялікім левым прытокам р. Вілія - р. Нарач. Агульны вадазбор усіх азёр складае 279 км². Котловины Нарачанскіх азёр адносяцца да падпруднага тыпу.
Ушацкая азёрная сістэма, уключае больш 100 вадаёмаў і прыналежыць басейнам двух левых прытокаў р. Заходняя Дзвіна — рэкам Ушача і Дзіва, размешчана ва Ўшацкім, Полацкам і Лепельскім раёнах. Агульная плошча азёр больш 75км², аб'ём воднай масы 350 млн. м³. Сістэма азёр у басейне р. Дзіва выцягнутая з поўночнага захаду на паўднёвы усход на адлегласці 40-45 км. Тэрыторыя адрозніваецца невялікай лясістасцю (не больш 20% плошчы вадазбораў азёр) і адносна высокай забалочанасцю - больш 20%.
Беларускае Палессе - другі азёрны раён рэспублікі. Агульнымі рысамі азёр дадзенай тэрыторыі з'яўляецца іх мелкаводдзе, забалочанасць і малая мінералізацыя. Азёрныя катлавіны гэтай тэрыторыі падзяляюцца на наступныя тыпы: палескія (азёры-разводдзі), суффазійныя, карставыя, рачныя (поймавыя).
Палескі тып азёрных котловин характэрны для забалочаных прастор Палескай нізіны. Яны займаюць плоскія паніжэнні рэльефу, мелкія і ўзнікаюць у дэпрэсіях паверхні з прычыны ўзняцця ўзроўня грунтавых вод. Прыкладамі такіх азёр служаць оз. Чырвонае (Жыткавіцкі раён), Выганаўскае (Выганашчанскае) (Івацэвіцкі раён), Арехаўскае, Алтушскае (Маларыцкі раён).
Суффазійныя катлавіны сфармаваліся ў выніку прасадкі друзлых парод, багатых карбанатамі. Яны характарызуюцца мелкаводнасцю і невялікімі памерамі.
Для азёр з карставымі катлавінамі характэрна невялікая плошча, значная глыбіня (больш 30 м, пры сярэдняй 3,5 м), стромкія невысокія схілы і лейкападобны будынак падводнай часткі. Падобныя азёры распаўсюджаны ў Брэсцкім Палессі (воз. Сомінскае (Івацэвіцкі раён), Вулька (Лунінецкі раён).
Катлавіны рачнога тыпу атрымалі шырокае распаўсюджванне ў поймах рэк Дняпроўскай і Нёманскай сістэм (оз. Засыпнае, Кармянскі раён).
Азёры рачнога паходжання ўяўляюць сабою невялікія ўчасткі старажытных рэчышчаў рэк, аддзеленых ад сучасных вадацёкаў. У адрозненне ад азёр ледніковага і карставага паходжання яны маюць звычайна падоўжаную, нярэдка серпападобную форму з адносна роўнымі берагавымі лініямі. Берагі азёр нізкія, абрывістыя або забалочаныя. Некаторыя з азёр гэтай групы знаходзяцца ў стадыі поўнага зарастання, асабліва размешчаныя ў поймах прытокаў р. Прыпяць. Распаўсюджванне азёр рачнога паходжання нераўнамернае. Найбольшая іх колькасць размешчана ў поймах рэк Днепр і Прыпяць, менш такіх азёр у пойме ракі Бярэзіна, а таксама ў поймах прытокаў рэк Прыпяць і Днепр.
У басейне р. Днепр і яго найбуйных прытокаў сустракаюцца азёры, якія ўтварыліся з старарэччаў і асобных паглыбленняў паверхні, а таксама балотныя азёры сярод тарфяных масіваў. Для іх характэрны нізкія берагі, забалочаннасць і невялікія глыбіні.
Маюцца і водападзельныя азёры. Яны невялікай плошчы да 1 - 3 км² і глыбінёй 1,5 - 5 м. Большасць знаходзіцца на водападзелах рэк Заходняя Дзвіна і Нёман.
У цэнтральнай частцы Беларусі азёры малыя па плошчы і плыткія. Катлавіны іх рэшткавыя, цермакарставыя, суффазійна-карставыя, рачныя. Яны характарызуюцца значнай магутнасцю ападкаў і моцна забалочаны. Толькі асобныя азёры маюць значную глыбіню (оз. Свіцязь, максімальная глыбіня - 15 м), чыстую і празрыстую ваду.

Вадасховішчы Беларусі.
На тэрыторыі рэспублікі, размешчана 153 вадасховішча з агульнай плошчай люстэрка 822 км². Размяшчэнне вадасховішч па тэрыторыі рэспублікі абумоўлена запатрабаваннем у вадзе і прыроднымі фактарамі. Асноўныя штучныя вадаёмы знаходзяцца ў раёне Беларускага Палесся і прыналежаць басейнам рэк Прыпяць (55) і Днепр (47). Найменшая іх колькасць прыходзіцца на басейны рэк Заходні Буг (11) і Вілія (5). Не так шмат іх у басейнах рэк Заходняя Дзвіна (17) і Нёман (18). Буйнейшыя вадасховішчы: Вілейскае (плошча 63,8 км²) на рацэ Вілія, Заслаўскае (26,9 км²), на рацэ Свіслач, Краснаслабадское (23,6 км²) на рацэ Морач, Салігорскае (23,1 км²) на рацэ Случь, Любанское (22,5 км²) на рацэ Ореса, Чыгірынскае (21,2 км²) на рацэ Друць і інш.
Вілейскае вадасховішча. Размешчана ў Вілейскім раёне ў басейне ракі Вілія і ўваходзіць у Вілейска-Мінскую водную сістэму. З'яўляецца самым буйным штучным вадаёмам у Беларусі. Схілы спадзістыя, пераважна пакрытыя лесам. Ёсць 10 высп. Берагі нізкія, штучна замацаваныя. Асноўнае прызначэнне Вілейскага вадасховішча – рэгуляванне сцёку і абвадненне ракі Свіслач, а таксама стварэнне ўмоў для актыўнага адпачынку: водналыжным, вяслярным і ветразным спортам. Вадасховішча знаходзіцца на тэрыторыі зоны адпачынку Вілейка. Уздоўж берага створаны пяшчаныя пляжы шырынёй да 100 м. Гэта папулярнае месца летняй і зімовай рыбалкі.
Заслаўскае вадасховішча (Мінскае мора, Гоналес) размяшчаецца ў 10 км да паўночнага-захаду ад Мінска на тэрыторыі курорта Ждановічы, уваходзіць у склад Вілейска-Мінскай воднай сістэмы. Гэта другі па велічыні штучны вадаём у Беларусі. Асноўнае прызначэнне - рэгуляванне сцёку і абвадненне ракі Свіслач, водазабеспячэнне Мінска, стварэнне ўмоў для актыўнага адпачынку насельніцтва. Агульная мінералізацыя вады 190 - 340 мг/л. Каля 10% плошчы зарастае чаротам, трыснёгам, урэчнікам, аерам, асабліва моцна ва ўсходняй частцы вадасховішча. Ёсць восем маляўнічых высп і два заліва. Вадазбор 562 км² буйнаузгорысты, раздзелены лагчынамі і ярамі, з спрыяльнымі мікракліматычнымі ўмовамі, маляўнічымі, пераважна хваевымі, ляснымі масівамі (займаюць 43% тэрыторыі). 3аслаўскае вадасховішча - месца заняткаў воднымі відамі спорту, летняй і зімовай рыбалкі (водзяцца лешч, плотка, шчупак, акунь, ёрш). Пры рэканструкцыі створаны штучныя пяшчаныя пляжы (даўжынёй 6 км, шырынёй 20 - 50 м). На маляўнічых выспах знаходзяцца гнездзішчы чаек, качак.
Любанское вадасховішча. Размешчана ў Любанскам і Старадарожскім раёнах, на рацэ Ореса. Глыбіня дасягае 6,3 м. Схілы спадзістыя. Больш 20% берагоў штучныя. Вадасховішча з'яўляецца месцам заняткаў воднымі выглядамі спорту, а таксама летняй і зімовай рыбалкі (водзіцца лешч, шчупак, карп, акунь, лін, сом).